Եկամտահարկի հաշվարկման նոր մեթոդաբանության կիրառումը լավ կյանքից չի բխում: Այս մասին հայտարարել է հայտնի տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը՝ Armenia Today-ի խնդրանքով մեկնաբանելով պետական գերատեսչությունների հայտնվելը Հայաստանի 1000 խոշոր հարկատուների ցուցակում:
Ինչպես նշեց տնտեսագետը, անհասկանալի է իշխանությունների հայտարարությունը հարկերի վճարումների 6% աճի մասին, երբ երկրի 45 պետական մարմիններ մոտ 26 միլիարդ դրամ վճարեցին պետբյուջե։
Եվ եթե այս միջոցները հանվեն հավաքագրված մոտ 260 միլիարդ դրամից, դա կտա մոտ 8%, այսինքն իրականում խոսքը ոչ թե 1000 խոշոր հարկատուների կողմից կատարված հարկերի վճարումների ավելացման, այլ լուրջ անկման մասին է: Եվ սա՝ կորոնավիրուսային համաճարակի և պատերազմի համատեքստում:
«Երբ տնտեսությունը կարմիր վիճակում է, 7,6% տնտեսական ակտիվության լուրջ անկման պայմաններում, մեթոդական մանիպուլյացիաների կիրառմամբ նման ցուցանիշների ներկայացումը պարզապես անհասկանալի է: Համենայն դեպս ես չեմ հասկանում այս մեթոդաբանությունը», – ասաց տնտեսագետը ՝ որպես օրինակ մատնանշելով ՀՀ ՊՆ խոշորագույն հարկատուների ցուցակի երկրորդ հորիզոնականը:
«Մեթոդական տեսանկյունից դա սխալ է, քանի որ եկամտահարկը ածանցյալ եկամուտ է, այսինքն՝ հարկը վճարվում է բյուջե, որից կատարվում են ՊՆ կարիքների համար ծախսեր, օրինակ՝ սպաներին վճարվող աշխատավարձ, որից, իր հերթին, պահվում է եկամտահարկը, և սա կարծես թե հարկերի պահումների աճ է»,- նշեց Ատոմ Մարգարյանը:
Նա հավելեց, որ կրկնակի հարկման այս մեխանիզմի օգտագործումը, ըստ էության, նշանակում է վիճակագրության շահարկում, ինչը բոլորովին անտեղի է: «Անհրաժեշտ է հրաժարվել հարկային համակարգը խեղաթյուրող և քաղաքական դիվիդենտներ ստանալու նպատակ ունեցող պրակտիկայից», – կարծում է փորձագետը՝ հավելելով, որ այս մեթոդաբանության կիրառումը նախատեսված է միամիտ մարդկանց համար: Փաստորեն, այս համակարգը բացում է կրկնակի հարկման նոր ձև:
«Պատկերացրեք մի ընկերության աշխատող, որը պետական բյուջե է վճարում եկամտահարկ, որից աշխատավարձը վճարվում է զինված ուժերի սպային, որից, իր հերթին, հաշվարկվում է որպես պետական գանձարանի եկամուտ ճանաչված եկամտահարկ: Նորից, կներեք, բայց սա անհեթեթ է, անհրաժեշտ է զերծ մնալ նման պրակտիկայից», – ասաց տնտեսագետը:
Բացի այդ, կան ընկերություններ, որոնք զբաղվում են ծխախոտի արտադրանքի և հանքարդյունաբերական արտադրությամբ, կան մի քանի ընկերություններ, որոնք մոտ են բնական մենաշնորհներին, օրինակ ՝ բենզինի և գազի մատակարարներ: Չկան լուրջ վերամշակող ընկերություններ, բարձր տեխնոլոգիական ընկերություններ, որոնք կարող էին ստեղծել ավելի բարձր հավելյալ արժեք ունեցող ապրանքներ, օրինակ ՝ մեքենաշինության, էլեկտրատեխնիկայի, բիոտեխնոլոգիայի և այլ ոլորտներում:
Ընդհանուր առմամբ, խոսքը 15-20 ընկերությունների մասին է, որոնց գործունեությունը կապված են երաշխավորված շահույթի հետ սպառողների վճարած սակագների հաշվին. դրանք են գազը, էլեկտրաէներգիան, ջուրը, սակագնի և շահույթի տրամադրումը, ԱԱՀ-ն և եկամտահարկը:
Նշենք, որ պետական մարմինները 2021 թվականի առաջին եռամսյակում հայտնվել են Հայաստանի 1000 խոշոր հարկատուների ցուցակում, որոնք պետական գանձարան են փոխանցել ընդհանուր առմամբ շուրջ 26 միլիարդ դրամ, կամ ընդհանուր գումարի 10% -ը (260,2 միլիարդ դրամ) ներկայացված խոշոր հարկատուների ցուցակում: Պետական գերատեսչությունների շարքում պետական գանձարան հարկերի նվազեցման ցուցանիշով առաջատարը ՀՀ ՊՆ-ն է`15,1 միլիարդ դրամ (ընդհանուր ցուցակի 2-րդ հորիզոնականը), որից 12,8 միլիարդը՝ եկամտահարկի և 1,99 միլիարդը` ԱԱՀ-ի համար:
Ազգային անվտանգության ծառայությունը, որը պետական գերատեսչությունների շարքում զբաղեցնում է 2-րդ տեղը, խոշոր հարկատուների ընդհանուր ցուցակում 25-րդն է․ բյուջե է փոխանցել 1,24 միլիարդ դրամ, որից 1,19 միլիարդը՝ եկամտահարկից: