Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի հետխորհրդային հետազոտությունների կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Ստանիսլավ Պրիտչինը Armenia Today-ի հետ զրույցում մեկնաբանել է վերջերս Ղազախստանում տեղի ունեցած ճգնաժամին և 2021 թվականի մայիսին Հայաստանի տարածք ադրբեջանական զինված ուժերի ներխուժմանը ՀԱՊԿ-ի տարբեր արձագանքի պատճառները:
«Ինձ թվում է, որ դրանք բոլորովին տարբեր պատմություններ են և բոլորովին այլ ենթատեքստով։ Ղազախստանի պարագայում մենք տեսել ենք իսկապես լուրջ իրավիճակ, պետության գոյությանը սպառնացող վտանգ։ Քանի որ Ալմաթիում, որտեղ տեղի են ունեցել ամենադրամատիկ իրադարձությունները, և որտեղ իշխանությունները, փաստորեն, հունվարի 5-ից կորցրել են քաղաքի վերահսկողությունը, տեղի է ունեցել շատ լուրջ ճգնաժամ և ընդհանրապես եղել է պետության կայունության ռիսկը: Հենց այդ պատճառով էլ որոշում է կայացվել օգնություն պահանջել ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում առկա ընթացակարգերի, և այդ օգնությունը է պահանջվել անհրաժեշտ բոլոր պաշտոնական գործողությունների շրջանակներում», – ասել է փորձագետը:
Նա հիշեցրել է, որ ՀԱՊԿ գործառույթներում ընդգրկված էին ոչ թե բողոքողների դեմ պայքարը, այլ ավելի շուտ Ղազախստանի իրավապահ մարմինների հոգեբանական աջակցությունը, որպեսզի բացառվեն խաղաղապահների և բողոքող մարդկանց միջև ուղղակի բախման ցանկացած ռիսկ: Այսինքն՝ հիմնական խնդիրը եղել է ռազմավարական օբյեկտների նկատմամբ պատասխանատվությունը, որոնց վրա շեղվել են Ղազախստանի իրավապահների ռեսուրսները, որպեսզի նրանք կարողանան զբաղվել այն ցուցարարների չեզոքացմամբ, որոնք գրավել են զենքը, Ղազախստանի հարավային մայրաքաղաքի առանցքային պետական հաստատությունները, նշել է նա ։
Պրիտչինն ընդգծել է, որ հայ-ադրբեջանական սահմանին տիրող իրավիճակի դեպքում ՀԱՊԿ-ի հասցեին իրական հարցումներ չեն եղել: «Հայաստանի դեպքում մենք տեսել ենք բազմաթիվ տարբեր տեսակի ճգնաժամային իրավիճակներ, որոնք տեղի են ունենում հայ-ադրբեջանական սահմանին, բայց, որքան ես հասկանում եմ, խոսակցություններից բացի, որ պետք է օգնություն խնդրել ՀԱՊԿ-ից, ինչ-որ իրական հարցումներ, ինչպես նախատեսված է ՀԱՊԿ-ի և քարտուղարության ընթացակարգի շրջանակներում, չեն եղել։ Այսինքն՝ եղել են միայն քաղաքական հայտարարությունների մակարդակով հայտարարություններ», – ասաց նա ։
Փորձագետը ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, որ հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացն այդպես էլ չի սկսվել: Սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացը բավականին երկար է, և այն պայմաններում, երբ սահմանը փաստացի «գորշ գոտի» է, դժվար է օգտագործել այն նույն մեխանիզմը, որը գործարկվել Է Ղազախստանում, ասել է Պրիտչինը: Սահմանի հարցը, ըստ նրա, դեռևս պարզ չէ, և այս պայմաններում շատ դժվար է իրավաբանորեն հիմնավորել ադրբեջանական ուժերի ներխուժումը Հայաստանի տարածք, թե դա վիճելի հարց է:
Պատասխանելով սահմանի վերաբերյալ իրական պայմանավորվածությունների ձեռքբերման հեռանկարների մասին հարցին՝ փորձագետն ընդգծել է, որ քանի դեռ ներկա պայմաններում չի ստեղծվել սահմանի դելիմիտացիայի լիարժեք երկկողմ հանձնաժողով, դժվար է խոսել այն մասին, որ գործընթացը կարող է ավարտվել տեսանելի ժամանակում: Նա նշել է, որ սահմանի դելիմիտացիան շատ բարդ քաղաքական և տեխնիկական գործընթաց է, որը պահանջում է երկու կողմերից շահագրգիռ գերատեսչությունների մի ամբողջ շրջանակի ներգրավում:
«Դա և սահմանապահներն են, և՛ քարտեզագիրները, տնտեսագետները, որոնք մետր առ մետր պետք է լուծեն այն հարցը, թե որտեղ հայկականը, որտեղ է ադրբեջանական հատվածը։ Դա հատկապես դժվար է հիմա ՝ 30 տարի անց, երբ այդ սահմանն, ըստ էության, վերանվաճվեց, մինչ այդ այն Հայաստանի վերահսկողության տակ էր, և ամբողջ տնտեսական գործունեությունն իրականացվում էր անկախ այդ սահմանից։ Հիմա իրավիճակը մի փոքր փոխվել է։ Ուստի այստեղ լավատես լինելը լավ է, բայց պետք է իրատես լինել։ Նույնիսկ այն պետությունները, որոնք նորմալ քաղաքական հարաբերություններ ունեն, դելիմիտացիայի գործընթացը, որպես կանոն, բավական երկար ժամանակ է տևում», – ասել է նա։
Պրիտչինը նշել է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի դեպքում դեռևս կան միմյանց դեմ զգուշավորության գործոններ, հասարակական կարծիքի գործոն, որը կրկին կընկնի բանակցությունների գործընթացի վրա: «Այդ պատճառով, իհարկե, հարցի արագ կարգավորում չարժե», – եզրափակեց փորձագետը:
