Ադրբեջանում տնտեսական աճը, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, հունվար-փետրվարին կազմել է 0,4 տոկոս: Սա բավականին համեստ ցուցանիշ է և հակադրվում է 2021-2022 թվականների արդյունքներին, երբ երկրի ՀՆԱ-ն տարեկան կտրվածքով աճել է համապատասխանաբար 5,6% և 4,6%-ով: Հարց է առաջանում՝ դա պատահակա՞ն տատանում է, թե նոր միտում:
Վերջին տարիներին Ադրբեջանի տնտեսության դինամիկան ցույց է տալիս, որ Ադրբեջանի ՀՆԱ աճի տեմպը վերջին տարիներին դանդաղել է, իսկ 2020 թվականին երկրի տնտեսությունում անկում է գրանցվել: Աճի տեմպերի դանդաղումը պայմանավորված էր նրանով, որ Ադրբեջանը նավթի արդյունահանման գագաթնակետին էր հասել 2009-2010թթ.-ին: Դրանից հետո արդյունահանումն աստիճանաբար կրճատվել է, և չնայած նավթի գներն այդ ժամանակից ի վեր ավելի հաճախ են բարձր եղել, արտադրության նվազող ծավալը արգելակել է Ադրբեջանի տնտեսության զարգացումը։
Ստորև ներկայացված է 2010 թվականից մինչ օրս Ադրբեջանի տնտեսական աճի տարեկան ցուցանիշները։
Ադրբեջանի ՀՆԱ-ի միջին տարեկան աճի տեմպերը 10 տարում (2013-2022 թթ.) կազմել են 1,6%, ընդ որում, բնորոշ է այն, որ համավարակից և 44-օրյա պատերազմից առաջ դրանք նույն մեծությունն էին կազմում: Սա նշանակում է, որ 2021-2022 թվականների աճը եղել է կոմպեսացվող, և Ադրբեջանը միայն վերադարձել է այն երկարաժամկետ հետագծին, որի վրա նախկինում էր և, ամենայն հավանականությամբ, կամրապնդվի դրա վրա:
Ստորև բերված է Ադրբեջանում նավթի արդյունահանման տարեկան ցուցանիշները։
Արդյունահանման կրճատման միտումներ կլինեն նաև ապագայում, բայց, ամենայն հավանականությամբ, աճող տեմպերով, քանի որ նոր հանքավայրերի գործարկումը դանդաղել է: Չնայած ԵՄ-ի հետ համաձայնագրերին և նավթի շուկայի բարենպաստ կոնյունկտուրային, Ադրբեջանը բախվում է բազմաթիվ հանքավայրերում ռեսուրսների սպառման հետ, քանի որ Բաքվի նավթն ակտիվորեն մշակվում է դեռևս 1870-ական թվականների սկզբից: Նավթի արդյունահանման նվազումը ենթադրում է նաև նավթի արտահանման ծավալների կրճատում. եթե դրա արդյունահանումը 20% – ով նվազի, արտահանումը կկրճատվի մոտ 25% – ով: Արտահանման դինամիկան պայմանավորված է նաև նրանով, որ սպառումն, ի տարբերություն արտադրության, մնում է կայուն և այժմ դրա վրա է ծախսվում Բաքվի արտադրած ամբողջ նավթի մոտ 15% – ը: Ադրբեջանում հույս ունեին, որ կկարողանան փոխարինել նավթից դուրս եկող ծավալները բնական գազի արտահանման հաշվին, սակայն գործնականում դա միայն մասամբ է իրագործվում:
Միևնույն ժամանակ, պետք է նշել, որ Ադրբեջանի տնտեսության որոշակի դիվերսիֆիկացում, այնուամենայնիվ, տեղի է ունենում, ինչը չես ասի արտահանման կառուցվածքի մասին: 2022 թվականի արդյունքներով երկրի ոչ նավթային հատվածի մասնաբաժինը կազմել է ՀՆԱ – ի 46% – ը, իսկ նավթն ու գազը՝ 54%: Ընդ որում, պետության արտահանման մեջ ոչ նավթային սեկտորը զբաղեցրել է ընդամենը 7,3 տոկոս: Եվ դրա կատարողականը, ընդհանուր առմամբ, նույնպես բավականին ցածր է. արտահանումը 2022 թվականին կազմել է ընդամենը 3,048 միլիարդ դոլար, ինչը պակաս է Հայաստանի արտահանումից (2022 թվականին՝ 5,36 միլիարդ դոլար), թեև Ադրբեջանի բնակչությունը զգալիորեն ավելի է Հայաստանի բնակչությունից՝ 10,4 միլիոն մարդ՝ 3,57 միլիոնի դիմաց (2022 թվականի տվյալներ):
Դիվերսիֆիկացիան տեղի է ունենում շատ դանդաղ, և այլընտրանքային ոլորտներում, ինչպիսիք են գյուղատնտեսությունը, ծառայությունները, տրանսպորտը և մանրածախ առևտուրը, գերազանցող աճի տեմպերը չեն հանգեցնում համախառն ներքին արդյունքի կառուցվածքի լուրջ փոփոխության, քանի որ վերջին տասնամյակի ընթացքում այն մնացել է գրեթե հաստատուն՝ հանքարդյունաբերության մասնաբաժնի նվազման դանդաղ միտումով: Այսպես, 2013 թվականին բոլոր ոլորտների մասնաբաժինն Ադրբեջանի ՀՆԱ-ում կազմել է 54,6%, իսկ 2021 թվականին այդ մասնաբաժինը հասել է 57,5% – ի:
Վերջապես, մի քանի խոսք ասենք Ադրբեջանի բնակչության կենսամակարդակի մասին: Նրա եկամուտների մակարդակը փոքր-ինչ գերազանցում է գրեթե 14% ինֆլյացիային: Այսպես, 2022 թվականին իրական աշխատավարձերն աճել են 0,8% – ով, իսկ բնակչության իրական եկամուտները՝ 5,8% – ով: Աճում է ինչպես ավանդների ծավալը, այնպես էլ վարկերի ծավալը ադրբեջանական բանկերում։ Սակայն, ընդհանուր առմամբ, բնակչության կենսամակարդակը մնում է ցածր: Անվանական աշխատավարձը տարվա վերջում կազմել է 488 $ (մինչև հարկերի վճարումը): Համեմատության համար նշենք, որ Հայաստանում նույն ցուցանիշը կազմել է 541 դոլար:
Տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանն Armenia Today-ի համար
