Այսօր «Խոսում ենք գլխավորի մասին» հաղորդաշարի հյուրը Սոնյա Վանիյանն է, որը ստիպված է եղել երկու անգամ լքել իր տունը: Սկզբում Սոնյան փախել էր Բաքվից և նոր կյանք սկսել Արցախի Շուշի քաղաքում: Այնուհետև Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից Արցախում սանձազերծած ագրեսիայի և հետագայում Շուշի քաղաքի գրավման հետևանքով Սոնյան թողել էր իր տունը և տեղափոխվել Երևան:
– Մենք գիտենք, որ Դուք ստիպված եք եղել երկու անգամ լքել ձեր տունը. նախ՝ Բաքվում, ապա՝ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում՝ փախչելով Շուշիից: Խնդրում ենք պատմել մեզ այս իրադարձությունների մասին։
– Սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը ութի սահմաններում ես հացի էի գնում սովորականի պես: Եվ հանկարծ ուժեղ ձայն լսվեց՝ ասես մեքենայի անվադող պայթեր: Հետո տեսնում եմ, որ աղջիկս վազում է դեպի ինձ: Վեր եմ նայում՝ ․․․ թռչում են: Հաշվում եմ՝ 8-ն են, ինքնաթիռների նման թռչում են: Ես չեմ հասկանում, թե դա ինչ է․․․ թռչում են ու թռչում: Աղջիկս արտասվելով վազում է, լաց լինում ու հեկեկում.
«Պատերա՜զմ, մայրի՜կ, ավելի արագ, ավելի արագ, նկո՛ւղ»:
Դարձյալ չեմ հասկանում, նրա հետ հանգիստ քայլում եմ դեպի նկուղ, տեսնում եմ՝ բոլորը երեխաներին գրկած ոտաբոբիկ վազում են։ 7:45-ի սահմաններում էր, երբ մարդիկ դեռ քնած էին: Մեր շենքը 5 հարկանի է, բոլորը վազում են այնտեղ՝ նկուղ: Մեր նկուղը սարքավորված չէր նման դեպքերի համար, մենք չէինք սպասում այսպիսի բանի: Գնացինք այնտեղ՝ նստած ենք: Պայթյուններ՝ մեկը մյուսի հետևից, մեկը մյուսի հետևից: Մենք այնտեղ նստեցինք ինչ-որ տեղ մինչև ճաշի ժամ: Աղջկաս մեջքն ու ոտքերն անմիջապես բռնվեցին: Ոտքերը դուրս տվեցին: Մենք մի քանի հարևանների հետ նրան տարանք վերև։ Եվ ամեն ինչ այդպես շարունակվում էր. օրը մի քանի անգամ տեղի էին ունենում անօդաչու թռչող սարքերի պայթյուններ: Մեզ նույնիսկ ասացին, որ մեր համազգեստով ադրբեջանցիները, որոնք խոսում են հայերեն, ցրված են ամբողջ Շուշիով: 4-րդ օրը աղջկաս ինքնազգացողությունը վատանալու պատճառով հոկտեմբերի 1-ին հասանք այստեղ՝ Երևան, հիվանդանոց:
– Պատմեք Բաքվում տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին։
-Բաքվում նախազգուշացված էինք, մենք դրա մասին գիտեինք, քանի որ սկզբում Սումգայիթն էր, իսկ Սումգայիթը հեռու չէ Բաքվից: Մինչև մեզ հասնելն անցել էր մոտավորապես 2-3 շաբաթ: Այնտեղ, որտեղ մենք ապրում էինք, քաղաքային տիպի բնակավայր կար, ոչ թե Բաքվի կենտրոնում, այլ մոտակայքում՝ Բաքվից 20 կիլոմետր հեռավորության վրա: Մեր ադրբեջանցի հարևաններն աջակցում էին, նրանք թշնամական չէին, քանի որ հայրս այնտեղ աշխատում էր՝ որպես աղյուսագործ, և տներ էր կառուցում:
Բոլոր հարևանները ճանաչում էին նրան, նա բոլորի համար ինչ-որ բան էր կառուցում, նրան հարգում էին: Եվ մեզ ասացին.
«Եկեք բեռնատար պատվիրենք, ամեն ինչ հանենք»:
Մենք պատվիրեցինք այն: Ամեն ինչ հանվեց, բայց տունը հնարավոր չէր վաճառել: Ես անձամբ այնտեղ տուն ունեի, ծնողներս էլ տուն ունեին, բայց մենք դուրս բերեցինք այն, ինչ կար տանը:
Այս անգամ այլ էր․ մտածում էինք, որ կվերադառնանք: Նոյեմբերի 1-ին աղջկաս ծնունդն է, ասաց․
«Մայրի՛կ, ես ուզում եմ գնալ Շուշի, այլևս չեմ կարող համբերել»:
Նոյեմբերի 2-ին նա Շուշիում էր: Ես չգնացի, ես դեռ վախ ունեմ Բաքվից: Ես չէի կարող ինձ ստիպել գնալ: Աղջիկս Շուշիի վարչակազմում աշխատում է որպես հուշարձանների մասնագետ, ուստի նրա համար շատ կարևոր էր այդ պահին այնտեղ գտնվելը: Նոյեմբերի 5-ին նա հեռացավ Շուշիից: Ավելի ճիշտ ոչ թե ինքը հեռացավ, այլ բռնի կերպով դուրս հանեցին ամբողջ ընտանիքին:
– Ասացեք խնդրեմ, Ձեր ամբողջ ընտանիքը լքե՞լ է Արցախը, թե՞ ձեր հարազատներից որևէ մեկը շարունակում է մնալ Արցախում:
– Ես այստեղ ոչ մի հարազատ չունեմ, միայն ես ու աղջիկս ենք: Խաղաղության պայմանագիրը ստորագրելուց հետո, նոյեմբերի վերջին կամ դեկտեմբերի սկզբին աղջիկս մեկնեց աշխատանքի, նրան կանչեցին: Այդ ժամանակվանից նա այնտեղ է, չի գալիս: Այո, նա կարող է ամիսը մեկ գալ, 3-4 օր մնալ և նորից մեկնել: Նա չի ցանկանում հեռանալ Արցախից:
-Ի՞նչ դժվարությունների եք բախվել Երևան ժամանելուն պես: Որքանո՞վ էր արդյունավետ կառավարության օգնությունը, և ի՞նչ տեսակի օգնություն եք ակնկալում ընդհանուր կառավարությունից։
– Ես շատ շնորհակալ եմ Հայաստանի կառավարությանը: Սկզբում նրանք անմիջապես աջակցում էին մեզ, մեզ տրամադրում էին ամեն տեսակի օգնություն՝ հագուստ, սնունդ և տանիք մեր գլխավերևում: Մեզ ընդունեց մի կին (նա, ըստ երևույթին, ամերիկահայ էր), մենք ապրում էինք Ջրվեժում, ապրում էինք մոտ 3 շաբաթ, իսկ հետո վերաբաշխվում էինք։ Հետո մենք ապրում էինք Ծաղկաձորի «Մարիոթում» 2 ամիս, ապրում էինք 2 ամիս կրկին Ծաղկաձորում` արդեն «Նարինե» հանգստյան տանը: Ավելի ուշ այստեղ ապրում էի իմ մտերիմ ընկերների հետ: Ներկայումս ես աշխատում և ապրում եմ այստեղ, Հայաստանի բնակիչներն ինձ նման ծառայություն են մատուցել:
– Ի՞նչ պլաններ ունեք ապագայի համար: Դուք դիտարկո՞ւմ եք Արցախ վերադառնալու հնարավորությունը։
– Անձամբ ես՝ ոչ: Դուստրս այնտեղից չի հեռանա: Ես չեմ կարողանա երրորդ անգամ դառնալ փախստական, չեմ անի: Ես ո՛չ ֆիզիկական ուժ ունեմ, ո՛չ էլ հոգեբանական: Ես չեմ կարող այնտեղ վերադառնալ:
– Օգնության ի՞նչ ծրագրերի վրա կարող են ապավինել տեղահանվածները Արցախ վերադառնալուց հետո: Մասնավորապես՝ բնակարանի հարցը լուծվա՞ծ է։
-Առաջին հերթին, նրանք ապահովեցին հյուրանոցային համարներ: Հիմա մարդիկ, ովքեր բնակարան չունեն, բնակարաններ են վարձում, յուրաքանչյուր անձի համար պետությունը տալիս է 45 հազար դրամ, իսկ մնացածն իրենք են վճարում:
Armenia Today-ի խմբագրակազմը պատրաստ է կիսել Սոնյա Վանիյանի կոնտակտները։
