Եվրոպական Միությունը փորձում է էական ներդրում ունենալ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործում և այդ օրակարգը խլել Ռուսաստանից։ Այս մասին Armenia Today-ի հետ զրույցում ասել է քաղաքագետ, Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ Անդրեյ Արեշևը։
«Հետպատերազմյան նոր պայմաններում Եվրոպական Միությունը փորձում է էական ներդրում ունենալ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործում։ Պետք է խոստովանել, որ ընդհանուր դեկլարատիվ հայտարարություններից բացի, իրոք, կոնկրետ քայլեր են ձեռնարկվում, մասնավորապես, հաստատվել են երկու կողմերից սահմանների դելիմիտացիայի հանձնաժողովների կազմերը, և առաջիկայում իսկապես տեղի կունենա երկկողմ ձևաչափով հանդիպում: Ակնհայտ է, որ Եվրոպական Միությունը փորձում է ամեն կերպ արագացնել այդ գործընթացը և դրանով իսկ խլել հայ-ադրբեջանական և հարավկովկասյան օրակարգը Ռուսաստանից», – ասաց նա։
Փորձագետի խոսքով, դրա համար լուրջ պայմաններ են ստեղծվել, քանի որ և՛ Բաքվում, և՛ Երևանում այժմ բավական լուրջ են լսում Բրյուսելի կարծիքը: Միևնույն ժամանակ, քաղաքագետի խոսքով, լուրջ տարաձայնություններ են մնում, այդ թվում և՛ միջպետական հարաբերություններում, և՛ բանակցային առանձին ելակետային դիրքորոշումների մեկնաբանման առումով, որոնք այժմ ակնհայտորեն թելադրվում են Ադրբեջանի կողմից:
«Մենք գիտենք, որ Հայաստանում հիմա դա բավական լուրջ ներքաղաքական գործընթացներ է ծնել, և թեև հայկական ընդդիմությանը չի հաջողվում հասնել Փաշինյանի հրաժարականին, այնուամենայնիվ, ամենայն հավանականությամբ, բողոքի ակցիաները կշարունակվեն», – հայտարարել է Արեշևը:
Մեկնաբանելով Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված իրավիճակը՝ Արեշևը նշել է, որ այն կարող է բավականին բարդանալ։ Փորձագետը հիշեցրել է Ադրբեջանի մաքսիմալիստական պահանջների մասին՝ նշելով, որ Ղարաբաղի հայերը դժվար թե համաձայն լինեն դրանց հետ։
«Իրավիճակը մնում է բավականին բարդ և չնայած սահմանային հանձնաժողովի առաջիկա նիստին, ես կցանկանայի ուշադրություն հրավիրել հարցերի բավական բարդ համալիրի վրա, որոնք պետք է լուծվեն և այդ հանձնաժողովի շրջանակներում և՛ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի միջև խաղաղ պայմանագրի նախապատրաստման շրջանակներում, որի մասին խոսում են այժմ: Ես կարծում եմ, որ մենք պետք է հասկանանք, թե ինչ է տեղի ունենում», – ասել է նա: Գոնե հարցը այսպես կոչված անկլավների մասին է, որը Բաքուն մեկնաբանում է իր դիրքերից։ Կարծում եմ՝ նրա որոշումը կարող է բավական երկար ժամանակ տևել։ Այնպես որ, ամեն դեպքում երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման բարդ և բազմափուլ գործընթաց է սպասվում», – ընդգծել է Արեշևը։
Նրա կարծիքով՝ Հայաստանի ներքաղաքական լարվածությունը կազդի երկրի արտաքին քաղաքական զարգացումների վրա, էլ ավելի կազդեն տարբեր սոցիալ-տնտեսական խնդիրներ։ Ընդդիմությունն առավելագույնս կօգտագործի իշխանությունների բոլոր վրիպումներն ու անհաջող արտահայտությունները, որպեսզի դրանք իր օգտին ձևակերպի։
«Տեսնենք, թե որքանով դա կստացվի, և որքան կբավականացնի նախորդ տարիներին 2018 թվականից աշխատած կարողությունները՝ հանրային կարծիքը շահարկելու և ապատիայի ու հիասթափության այն զգացումները շահարկելու համար, որոնք հաստատվել են հայ հասարակության մեջ 2020 թվականի պատերազմի անհաջող ելքից հետո։ Պետք է խոստովանել, որ սա ևս բավական լուրջ ռեսուրս է, որն արդեն Հայաստանի կողմից միակողմանի զիջումների միջոցով օգտագործվում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ խաղաղության և բարեկամության գաղափարների քարոզչության տեսքով», – հայտարարել է քաղաքագետը։
Նրա խոսքով, միևնույն ժամանակ, այդ զիջումներից որևէ մեկի գործնական իրականացումը, նույնիսկ ոչ այնքան ղարաբաղյան հարցում, որքան անկլավների բավական ցավոտ հարցում, կարող է բացասաբար ընկալվել հայ հասարակության զգալի, ընդ որում ակտիվ, մի մասի կողմից, ինչը, իհարկե, նույնպես ազդում է բանակցային գործընթացի ընդհանուր ընթացքի վրա: Փորձագետը կարծիք է հայտնել, որ Փաշինյանի գլխավորությամբ Հայաստանի իշխանությունները, այնուամենայնիվ, վախենում են նման արագացված և ակնհայտ զիջումներից՝ վախենալով հասարակական դժգոհության պոռթկումից:
Արեշևը նաև մեկնաբանել է մոտ ապագայում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղ պայմանագրի ստորագրման հնարավորությունը: «Հիմա ոչինչ բացառել չի կարելի, մենք տեսնում ենք, որ իրադարձությունները բավական դինամիկ են զարգանում և՛ Հայաստանի իշխանությունների, և՛ նրա եվրոպական և արևմտյան գործընկերների, և՛ Ադրբեջանի կողմից», – ասել է Արեշևը:
Դրա հետ մեկտեղ, նրա կարծիքով, ինչ – որ շրջանակային խաղաղ պայմանագիր ստորագրելը մի բան է, իսկ դրա տարբեր դրույթները տեղանքում, երկրի վրա իրագործելը՝ այլ։ Եվ ոչ միայն սահմանագծման և սահմանազատման մասով, այլ նաև հաղորդակցական, անկլավների, փախստականների վերադարձի մասով։
«Ես ոչ մի կասկած չունեմ, որ Ադրբեջանի հաջորդ պահանջը, որը չի բացառվում, նախկին Հայկական ԽՍՀ տարածք փախստականների վերադարձն է մոտավորապես այն համամասնությամբ, որով նրանք ապրում էին այնտեղ։ Այսինքն՝ այնպիսի ցավոտ հարցերի զանգված, որոնք լրջորեն արգելակեն ցանկացած փաստաթղթի գործնական իրականացումը, լինի դա նույնիսկ խաղաղ պայմանագիրը, եթե այն հանկարծ ստորագրվի», – հայտարարել է Արեշևը։
Դրա հետ մեկտեղ փորձագետը կասկածում է, որ նման փաստաթուղթ կստորագրվի առաջիկա ամիսներին։ Քաղաքագետը կարծում է, որ այժմ Արցախի համար նվազագույն խնդիրը ներքին կայունության պահպանումն է՝ հենվելով ռուսական խաղաղապահ զորակազմի, հարաբերական անվտանգության աջակցության և վերարտադրման վրա:
Նրա խոսքով, նման միջոցառումների նպատակն է կանխել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունից հայ բնակչության ելքը ներկա անորոշության իրավիճակում: Փորձագետը նշեց, որ Մինսկի խումբը դե ֆակտո դադարեցրել է իր գոյությունը, որքան էլ Հայաստանում որոշ քաղաքական գործիչներ ու փորձագետներ վերակենդանացման անհրաժեշտության ու ցանկության մասին են ակնկալում:
Արեշևը կարծիք է հայտնել, որ տեսանելի հեռանկարում խոսքը գնում է երկրամասում ռուս խաղաղապահների գտնվելու հետ կապված հարցերի ամբողջ համալիրի և նրանց գտնվելու և ենթադրյալ խաղաղ պայմանագրի շրջանակներում ինչ-որ պայմանավորվածություններ ձեռք բերելու հնարավորության մասին՝ նշելով այդ գործընթացները ինչ-որ կերպ համաժամանակացնելու անհրաժեշտությունը:
«Քանի որ մենք տեսնում ենք, որ պարոն Միշելի հայտարարության մեջ ոչինչ չի ասվում ռուսական խաղաղապահ համակազմում, և դա զարմանալի չէ, մենք տեսնում ենք այժմ Ռուսաստանի և ԵՄ-ի միջև այդ հակասությունները. Մինչդեռ հենց այդ գործոնն է թույլ տվել խուսափել 2020 թվականին ռազմական գործողությունների էլ ավելի ողբալի ելքից։ Հասկանալի է, որ Ռուսաստանն այժմ զբաղված է Ուկրաինայի հետ և, հնարավոր է, որոշ չափով դրանից օգտվում են արևմտյան գործընկերները՝ արագացնելով բանակցային գործընթացն իր համար առավելագույնս շահավետ պայմաններով։ Լեռնային Ղարաբաղի համար մոտակա ժամանակահատվածում կարևոր է հենց անվտանգության ոլորտում ստատուս քվոյի պահպանումը», – եզրափակել է Արեշևը։
