Քաղաքագետ, Ռազմավարական մշակույթի հիմնադրամի փորձագետ Անդրեյ Արեշևը Armenia Today-ին տված հարցազրույցում գնահատել է հայ-ռուսական հարաբերությունների հեռանկարները, ռուսական բանակցային հարթակում դիվանագիտական աշխատանքի վերականգնման հնարավորությունը, Մոսկվայի արձագանքը ԵՄ առաքելության տեղակայմանը, Ռուսաստանի և Հայաստանի արտգործնախարարների մոսկովյան հանդիպման արդյունքները:
-Ինչո՞ւ, ըստ Ձեզ, Հայաստանի արտգործնախարարի այցը Ռուսաստան տեղի ունեցավ հենց այս պահին, հաշվի առնելով, որ ավելի վաղ Երեւանը չէր մասնակցում Մոսկվայում Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի արտգործնախարարների հետ բանակցություններին։
-Այստեղ, իմ կարծիքով, այցի հարցը, ամենայն հավանականությամբ, տեխնիկական բնույթ է կրում։ Այցը մեկ անգամ չէ, որ հետաձգվել է, որքան գիտեմ՝ համաձայնեցված է եղել։ Կարծում եմ, որ երկխոսության շրջանակներում, որը Մոսկվան վարում է Բաքվի և Երևանի հետ, նման այցը տրամաբանական կլիներ ՌԴ արտգործնախարարի Բաքու այցից հետո hայկական կողմի հետ ժամացույցը ինչ-որ կերպ ստուգելու համար: Այնպես որ, Հայաստանի արտգործնախարարի Մոսկվա կատարած այցի պատճառն այս պահին զուտ կազմակերպչական բնույթ է կրում, թեև, իհարկե, այս մասին կխոսենք ավելի ուշ։ Ռուս-հայկական հարաբերությունները վերջին շրջանում բավականին լուրջ մարտահրավերների են ենթարկվել, և, ասենք, տեղեկատվական աջակցությունը երկու կողմից էլ լավագույնը չէ։
Դե, հավանաբար, այս փոքր-ինչ նյարդային մթնոլորտը ինչ-որ կերպ ազդում է այցերի ժամանակացույցի և երկկողմ հարաբերություններում վստահության մակարդակի վրա։
– Հետաքրքիր է, ընդհանրապես ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների հանդիպումը Մոսկվայում։ Հնարավո՞ր է, հետևելով այցի արդյունքներին, խոսել ռուսական բանակցային հարթակում դիվանագիտական ակտիվության վերականգնման հնարավորության մասին։
– Ինձ թվում է՝ ամփոփիչ ասուլիսը ցույց է տալիս, որ կողմերը մի փոքր այլ օրակարգերում են։ Որովհետև եթե ռուս նախարարը հիմնականում խոսում էր Մոսկվայի արևմտյան նախկին գործընկերների ապակառուցողական դիրքորոշման մասին, որոնք, նրա կարծիքով, ամեն կերպ ձգտում են խարխլել կայունությունը Հարավային Կովկասում և Ռուսաստանին դուրս մղել տարածաշրջանից, ապա, իհարկե, Հայաստանի ներկայիս իշխանություններին նման մոտեցումն այնքան էլ տեղին չէ, և ես կասեի, որ դա բացարձակապես անտեղի է։
Փաշինյանի նույն օրը Բլինքենին ուղղված կոչը այնքան էլ տրամաբանական չի թվում։ Մարտի 15-ին, երբ Մոսկվայում ընթանում էին արտգործնախարարների բանակցությունները, Փաշինյանը զանգահարել է Բլինկենին և, ըստ պաշտոնական տեղեկատվության, քննարկվել են Լաչինի միջանցքի ապաշրջափակման և մի քանի այլ հարցեր։ Այս առիթով ռուսական մամուլում կարելի էր հանդիպել փոքր-ինչ հումորային կարծիքի, թե Հայաստանի վարչապետը փորձում է հանգստացնել ԱՄՆ պետքարտուղարին՝ վստահեցնելով, որ Մոսկվայում առանձնապես ոչինչ չի կատարվում։ Կան նաև որոշ խնդիրներ՝ կապված ռուսաստանյան որոշ լրատվամիջոցների, այդ թվում՝ ծագումով հայ անձանց Հայաստան մուտքի արգելքի հետ։
Ընդհանուր առմամբ, կարծես թե կուսակցությունների օրակարգն իսկապես տարբեր է. ամեն մեկն իր մասին է խոսում։ Սա, իհարկե, որոշակի հոռետեսություն է ներշնչում այն երկկողմ և եռակողմ ձևաչափերի աշխատանքի հեռանկարներում, որոնք ժամանակին նախաձեռնել էր Մոսկվան։ Ինձ թվում է, որ կարելի է ափսոսանք հայտնել սրա համար, քանի որ այս ձևաչափերը օգտակար են, կարող են օգտակար լինել նաև հայկական կողմին, այդ թվում՝ սահմանազատման և սահմանագծման առումով, ինչը հաճախ անվանում են լիիրավ խաղաղության պայմանագրի նախադրյալ։
Ամեն դեպքում, այստեղ մենք տեսնում ենք բազմաթիվ տարբեր տեսակի խնդիրներ, որոնք, ցավոք, բարդանում են աշխարհաքաղաքական մրցակցությամբ, Մոսկվայի նկատմամբ Արևմուտքի այս իսկապես բացահայտ թշնամական քաղաքականությամբ, որը տարածվում է, այդ թվում՝ հարավկովկասյան տարածաշրջանի վրա:
-Արարատ Միրզոյանը Մոսկվայում հայտարարեց, որ Հայաստանը հույս ունի Ռուսաստանի հետ համագործակցության վրա Լաչինի միջանցք և Լեռնային Ղարաբաղ միջազգային առաքելություն ուղարկելու հարցում։ Որքանո՞վ է հնարավոր այս հարցում Ռուսաստանի և Արևմուտքի համագործակցությունը, և արդյոք Մոսկվան կհամաձայնի՞ տարածաշրջանում նման առաքելություն տեղակայել։
-Կարծում եմ, որ նպատակահարմար կլինի, որ Մոսկվան մտածի այդ մասին։ Այստեղ հարցը սա չէ։ Ամբողջ հարցն այն է, թե արդյոք Բաքուն և Անկարան ի սկզբանե կհամաձայնե՞ն դրան։ Իմ կարծիքով այստեղ պետք է աշխատել, այդ թվում՝ հայկական դիվանագիտությունը, եթե կարող է, և ամերիկյան դիվանագիտությունը։ Բայց ինչ-որ կերպ ես նույն պարոն Բլինկենի ընդհանուր հայտարարություններից այն կողմ այնքան լուրջ ջանքեր չեմ տեսնում, որ կարելի է նման առաքելություն ուղարկել, ինչպես կարծում է Բաքուն, այսպես ասած, Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածք։ Երեւանում, որքան հասկանում եմ, առանձնապես չեն առարկում սրան, հարցը միայն որոշ ձեւականությունների պահպանումն է։
Ուստի, խոսելով այս առաքելության մասին, Ադրբեջանի հետ այդ թեմայով լուրջ բանակցությունների կոնտեքստից դուրս, ես դա անհնարին եմ համարում։ Իմ կարծիքով, մենք քննարկում ենք մի բան, որը քննարկման կարիք չունի, եթե մենք լուրջ ենք վերաբերվում այս առաքելությանը: Իրականում, չեմ կարծում, որ մոտ ապագայում հնարավոր է փոխարինել ռուս խաղաղապահներին։ Եթե մեկն ուզում է Հայաստանում խաղալ այս թեմայով, թող խաղա։ Այս խաղն ինձ այս համատեքստում այնքան էլ խոստումնալից չէ։
– Ձեր կարծիքով, Միրզոյանի այցը կնպաստի՞ Երեւանի եւ Մոսկվայի հարաբերությունների բարելավմանը, հաշվի առնելով, որ ավելի վաղ կողմերը բավականին կոշտ հայտարարություններ էին փոխանակել։
-Այո, և՛ Հայաստանում, և՛ Ռուսաստանում որոշ քաղաքական գործիչներ (կոնկրետ անուններ չեմ նշի, բոլորին գիտենք և կարդում ենք), իհարկե, իրենց հայտարարություններով առանձնապես չեն նպաստում կոնկրետ բանակցություններին։ Դե, այդպիսին է ժամանակակից դիվանագիտական և մերձդիվանագիտական ոճը։
Կարծում եմ, որ ցանկացած շփում օգտակար է, անհրաժեշտ, այդ թվում՝ արտաքին հարաբերությունների գերատեսչությունների ղեկավարների մակարդակով։ Ուրիշ բան, որ ավելի վաղ, հաշվի առնելով այն վստահությունը, որ կար Մոսկվայի և Երևանի միջև, դրանք ավելի արդյունավետ էին։ Հիմա դրանք ավելի ֆորմալ են։ Ամեն դեպքում, սա ավելի լավ է, քան երկխոսության բացակայությունը և այն երկխոսությունը, որը վարվում է բացասական ձևով, այսինքն՝ մշտական ներարկումներ զուգընկերոջը։ Ինձ թվում է, որ դա ոչ մի դեպքում լավ չէ, և դրանից ելնելով, ցանկացած շփում, այդ թվում՝ արտգործնախարարների, ինչպես նաև խորհրդարանական գծի, կամ փորձագիտական համայնքների մակարդակով շփումները միայն ողջունելի են։
