Հուլիսի 7-ին Երևանում տեղի կունենա «Ոսկե ծիրան» փառատոնի բազման արարողությունը՝ Հայաստանի գլխավոր ամենամյա կինոմիջոցառումը, որտեղ կարող եք դիտել փառատոնի հիթերը և հայկական նորույթները, որոնց անհամբերությամբ սպասում էիք։ Փառատոնային ցուցադրությունները տեղի կունենան Հայաստանի կինոգործիչների միության՝ անցյալ տարի վերանորոգված և երևանցի կինոսերների համար գրավիչ կենտրոն հանդիսացող Կինոյի տանը։
«Ոսկե ծիրան»-ի 21-րդ փառատոնի ծրագրում ընդգրկված են ավելի քան 30 գեղարվեստական և վավերագրական ֆիլմեր, չորս ծրագիր՝ ներառյալ միջազգային և տարածաշրջանային, ինչպես նաև կարճամետրաժ ֆիլմերի մի քանի հավաքածուներ և հետահայաց ցուցադրություններ։ Armenia Today-ն ուսումնասիրել է փառատոնի ծրագիրը. խորհուրդ ենք տալիս ֆիլմեր, որոնք անպայման արժե դիտել։
Փառատոնը կբացվի կանադահայ ռեժիսոր Ատոմ Էգոյանի Seven Veils («Յոթ շղարշ») դրամատիկ ֆիլմով, որի գլխավոր դերում հանդես է գալիս Ամանդա Սեյֆրիդը: Էգոյանը բազմաթիվ մրցանակների դափնեկիր է, այդ թվում՝ 1997 թվականին արժանացել է Կաննի կինոփառատոնի գլխավոր մրցանակի («Փառավոր ապագան» ֆիլմի համար): Կինոռեժիսորը մի քանի անգամ մասնակցել է «Ոսկե ծիրան»-ին և այս տարի դարձել կինոփառատոնի պատվավոր հյուրը։ «Յոթ շղարշ» ֆիլմի գլխավոր հերոսուհին թատրոնի ռեժիսոր է, ով բեմադրում է «Սալոմե» պիեսն այն օպերայում, որտեղ տարիներ առաջ սկսել էր իր կարիերան։ Օպերայի վրա աշխատելու ընթացքում հերոսուհին բախվում է հիշողությունների տարափի։ Էգոյանի գործը տեսողական հարուստ պատմություն է, որը դուր կգա կատարողական արվեստի սիրահարներին։
«Ոսկե ծիրան» միջազգային մրցույթը հնարավորություն է մեծ էկրանին տեսնելու ֆիլմեր այն երկրներից, որոնք մշակութային և աշխարհագրական առումով հեռու են Հայաստանից: Այս տարվա ծրագրում արժե ուշադրություն դարձնել բրազիլացի Գուտո Պարենտեի «Տարօրինակ ուղին» (A Strange Path) և պորտուգալացի Ժոա Միլլեր Գուերայի և Ֆիլիպա Ռեիսի «Լեգուային»: Գուտո Պարենտեն ռեժիսոր, սցենարիստ և մոնտաժող է, ով վարպետորեն անհանգիստ լարվածության զգացում է ստեղծում իր ֆիլմերում։ Պարենտեի աշխատանքները պարբերաբար հայտնվում են ֆիլմերի այն ցուցադրություններում, որոնք հավատարիմ են ժանրային կինոյին և փորձարարությանը։
A Strange Path-ը բարձր գնահատանքի է արժանացել հայրենի Բրազիլիայում: Սա երիտասարդ ռեժիսորի պատմություն է, ով համաճարակի ժամանակ վերադառնում է տուն և ստիպված է ապրել իր հայրական տանը։ Հերոսը պետք է գործնականում զրոյից ընդհանուր կյանք հաստատի հոր հետ, իսկ լարվածության պահերին սկսում են տարօրինակ բաներ տեղի ունենալ։ Պարենտեի ֆիլմից կարելի է ակնկալել էմոցիոնալություն և սյուրռեալիզմ, ինչպես նաև սոցիալական ենթատեքստ, որոնք լրացրել են նրա նախորդ ֆիլմերը։
Միանգամայն տարբեր է պորտուգալացի Գուերայի և Ռեիսի «Լեգուա» ֆիլմը, որի պրեմիերան կայացել է Կաննում՝ «Ռեժիսորների երկու շաբաթ» անկախ ծրագրում։ Ռեիսն ու Գուերան, ովքեր պարբերաբար աշխատում են միասին, հայտնի վավերագրողներ են, իսկ «Լեգուան» նրանց երկրորդ լիամետրաժ ֆիլմն է: Սա գեղեցիկ կամերային դրամա է տարբեր տարիքի երեք կանանց ընկերության մասին, ովքեր հայտնվում են Պորտուգալիայի հյուսիսում գտնվող հին և աստիճանաբար քայքայվող տանը:
Այս տարի հատկապես հետաքրքիր է «Տարածաշրջանային համայնապատկեր» ծրագիրը. նրա 11 գեղարվեստական, վավերագրական և փորձարարական ֆիլմերի շարքում կան վառ գտածոներ, որոնք հազվադեպ են հայտնվում կինոէկրաններին։ Օրինակ՝ Սանկտ Պետերբուրգում ծնված կանադացի ռեժիսոր և նկարիչ Ֆելիքս Կալմենսոնի «Գամոդին» ֆանտաստիկ կինոճանապարհորդություն է Թբիլիսիի նոր զարգացումների միջով, որը դարձել է կյանքի և մահվան սահմանը: Կալմենսոնը հետաքրքրված է ուրբանիզմով, ստեղծում է ինստալացիաներ և փորձարկումներ ճարտարապետական ձևերով, ինչպես նաև շատ է գրում և աշխատում տեսանյութերով։ «Գամոդին» նրա առաջին լիամետրաժ ֆիլմն է, բանաստեղծական սյուժե այն մասին, թե ինչպես են կերպարները բնակվում կյանքի համար չնախատեսված տարածքում, որը ոչ ոք չի նկատում։
Իրանցի վավերագրող Ֆարահնազ Շարիֆիի «Իմ գողացված մոլորակը» (My Stolen Planet) ոչ պակաս պայծառ տեսք ունի: Շարիֆին իրեն կաշկանդված է զգում Իրանում՝ կենտրոնացված հանրային տարածքում և ցանկանում է երկրի կյանքի մասին պատմել անձնական պատմությունների պրիզմայով։ Այդ նպատակով նա գնում է արխիվային տեսագրություններ, որոնք արվել են հանրապետությունում իրեն անծանոթ մարդկանց կողմից և այնպես է մոնտաժում դրանք, որ այս բազմաձայնության միջոցով կարողանա արտաքին աչքերից թաքցված պատմել իրանական առօրյայի մասին։ Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է Բեռլինի կինոփառատոնի Panorama ծրագրում, ֆիլմը ներկայացվել է վավերագրական ֆիլմերի խոշոր փառատոններում, նաև մրցանակ է ստացել Սալոնիկի կինոփառատոնում։
Մեկ այլ հետաքրքիր ֆիլմ է կանադացի Մեթյու Ռանկինի «Ունիվերսալ լեզուն» (Universal Language)՝ լի հումորով, որը նվիրված է իր հայրենի քաղաքին՝ Վինիպեգեին, որտեղ Մեթյուն վերադառնում է մորը օգնելու համար։ Նա անսպասելիորեն հայտնաբերում է, որ իր շրջապատում բոլորը խոսում են պարսկերեն և փնտրում է միջոց՝ միանալու իր շրջապատի փոխված կյանքին և հասկանալու այն: Հեղինակի տեսլականը, փորձարարական մոտեցումը և ակնհայտ սերը Քիառոստամիի ֆիլմերի նկատմամբ կազմում են Universal Language-ը, որի պրեմիերան կայացել է Կաննի «Ռեժիսորների երկու շաբաթում»:
Հատուկ ուշադրության են արժանի «Ոսկե ծիրան» արտամրցութային ծրագրի ֆիլմերը։ Դրանցից առանձնանում են երեք վավերագրական գործեր, որոնք այսօր խիստ արդիական են։ Առաջին հերթին՝ սա հազվադեպ հնարավորություն է մեծ էկրանին տեսնելու ոչ գեղարվեստական միջազգային կինոփառատոների սիրելի Վիկտոր Կոսակովսկուն։ Ռեժիսորի վերջին ֆիլմը, որը մրցութային էր Բեռլինի կինոփառատոնում՝ Architecton («Արխիտեկտոն») կցուցադրվի Երևանում։ Այն ճարտարապետական պատմության հավակնոտ գեղարվեստական ուսումնասիրություն է և մանրակրկիտ խորասուզում նյութերի մեջ՝ քարից մինչև բետոն։ Կոսակովսկու համար ճարտարապետական որոնումները մի պատնեշ են, որը թաքցնում է հումանիզմի մասին հարցերի պատասխանները, և թե ինչպես մարդիկ կարող են ավելի լավ վերաբերվել իրենց և իրենց շրջապատող աշխարհին, բայց ռեժիսորն ու նրա թիմը միշտ այս որոնումը դարձնում են շնչակտուր բանաստեղծական:
Արտամրցութային ծրագրի շրջանակներում տեղի կունենա այս տարի միջազգային ուշադրության արժանացած երկու հայկական ֆիլմերի երևանյան պրեմիերան։ Դրանցից մեկը Շողակաթ Վարդանյանի դեբյուտային «1489»-ն է, որն արժանացել է հոլանդական հեղինակավոր IDFA վավերագրական փառատոնի Գրան պրիին։ Ֆիլմը ծնվել է լրագրողական նախագծից, սակայն ժամանակի ընթացքում այն վերածվել է կինոյի ձևաչափի։ Ֆիլմի ստեղծագործական պրոդյուսերը ռուս վավերագրող Մարինա Ռազբեժկինան է։
Երկրորդ կարևոր ֆիլմը ֆրանսահայ լուսանկարիչ և դիզայներ Ալեքսիս Պազումյանի «Սև այգին» է, որը նվիրված է արցախյան պատերազմների հետևանքներին։ Սա վավերագրական ֆիլմ է երկու դպրոցականների կյանքի մասին, ովքեր ստիպված էին լքել իրենց տունը, և մի երիտասարդ զինվորականի մասին, ով կորցրել է ոտքը և դարձել հաշմանդամ։ Ֆիլմը տոգորված է հերոսների հանդեպ կարեկցանքով, որոնք մանկուց ապրել են ռազմական լարվածության մթնոլորտում՝ հակամարտության հենց սրտում։
Փառատոնի փակումը տեղի կունենա 2024 թվականի մշակութային իրադարձությանը` ռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովի 150-ամյակին նվիրված ֆիլմով: Կինոյի տանը կկայանա 1991 թվականին նկարահանված «Բուգեյման» («Բոբո») ֆիլմի վերականգնված կրկնօրինակի ցուցադրությունը, որը տաղանդավոր ռեժիսորի և նրա բարդ, բազմակողմանի անհատականության և դժվարին ճակատագրի արխիվային դիմանկարն է՝ ռեժիսորի մասին ավելին իմանալու հիանալի հնարավորություն։