ՄՔԴ-ի Հռոմեական կանոնադրությանը Հայաստանի միանալը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի արևմտամետ կուրսի և Ռուսաստանի հետ խզման հաստատումն է, որը, սակայն, չի կարելի կորցնել ազդեցությունը տարածաշրջանում, հայտարարել է ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր Կոնստանտին Զատուլինը:
Նրա խոսքով՝ Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմից հետո Փաշինյանի պահվածքը խոսում է «այդ տարածքից ազատվելու, Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները խզելու և Արևմուտքի հետ մերձենալու նրա ցանկության մասին, սակայն Մոսկվան չպետք է խաչ դնի այդ տարածաշրջանի վրա»:
«Հայաստանի իշխանությունները շարժվում են Արևմուտքի հետ մերձենալու և Ռուսաստանից հեռու մնալու ընտրված ուղով, թեև Ղարաբաղում հայերի անվտանգության հարցերում ամեն ինչ կապված է Մոսկվայի հետ։ Բայց բանն այն է, որ Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը հանձնել է այդ տարածքը։ Վարչապետն ինքն իրենով Ղարաբաղի հայերին իրենը չի համարում։ Ընդհակառակը, դա ժողովրդի կասկածելի հատվածն է, որը ժամանակին քաղաքական կյանքի ուղեգիր է տվել Ռոբերտ Քոչարյանին, Սերժ Սարգսյանին, այսինքն՝ նրա քաղաքական մրցակիցներին», – ասաց Զատուլինը։
Պատգամավորը սկանդալային դրվագ է անվանել Հռոմի ստատուտի ճանաչումը և կոչ արել սպասել վավերացման մասին խորհրդարանական որոշմանը:
«Սա ակնհայտորեն սկանդալային դրվագ է։ Այժմ ուկրաինական բոլոր հեռուստաալիքներում ակտիվորեն բարձրաձայնում են Հայաստանի դիրքորոշումը։ Դաշնակիցներն, իհարկե, այդպես չեն վարվում։ Եվ որպեսզի այդ կերպ հաստատվի այսօրվա հարաբերությունների փաստը, բավական է միայն այդ որոշումը», – նշել է Զատուլինը։ Նրա կարծիքով՝ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանը «գլխատվել է «Փաշինյանի կողմից, «նրա նախկին ղեկավարությունը պաշտոնանկ է արվել»։ «Այդ պատճառով անկախ մարմնի որոշումը ձևացնելու ցանկացած փորձ պարզապես ծիծաղելի է։ Այժմ Հռոմեական կանոնադրությունը պետք է վավերացվի կամ չվավերացվի խորհրդարանի կողմից, և որոշումից հետո այլևս ոչ մի կասկած չի մնա: Ընդ որում, իշխանությունները ձևացնում են, թե դա անհրաժեշտ է Ադրբեջանի դեմ պայքարելու համար, իսկ իրականում դա արվում է, ինչպես տեսնում ենք, նոր ընկերների՝ Շառլ Միշելների և վարչապետ Փաշինյանի մյուս զրուցակիցների հանդեպ լոյալություն ցուցաբերելու համար», – հավելել է պատգամավորը։
Նրա խոսքով՝ Ռուսաստանը չպետք է ստեղծված իրավիճակում հրաժարվի տարածաշրջանում իր ազդեցությունից։ Այդ հարցը, նշել է պատգամավորը, ավելի մեծ ուշադրություն է պահանջում ռուսական իշխանությունների կողմից։
«Ինչպիսին էլ լինեն մեր հարաբերությունները Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ, սեփական շահերի և ազդեցության ուղղակի սպառնալիքին պետք է պատասխանել։ Այսօր Ադրբեջանը հրաշալի լծակ է ձեռք բերել Հայաստանում ռուսական ազդեցությունը «ապամոնտաժելու» համար։ Ադրբեջանական կողմի յուրաքանչյուր ագրեսիվ քայլ անմիջապես արձագանքում է Հայաստանում զգացմունքների պոռթկումով՝ պահանջելով Ռուսաստանից պաշտպանել դրանք։ Իսկ քանի որ Ռուսաստանը նախընտրում է դիվանագիտական մեթոդը, այլ ոչ թե ուժային մեթոդը, ապա դրան հաջորդում է Ռուսաստանի՝ որպես դաշնակցի վարկաբեկումը։ Հրաշալի իրավիճակ է, երբ Ադրբեջանը, հասնելով իր նպատակներին, միաժամանակ բախում է մեզ հայ ժողովրդի հետ։ Ես թքած ունեմ Փաշինյանի վրա, բայց հայերի վրա, որպես ժողովուրդ, որի հետ մենք հարյուրամյակներ ընկերություն ենք անում, թքած չունեմ։ Եվ ինձ թվում է, որ դրան պետք էր ավելի շատ ուշադրություն դարձնել, քան դա արվում է մինչ այժմ։ Հուսով եմ, որ դա կարվի», – եզրափակել է Զատուլինը։
Հայաստանի Սահմանադրական դատարանը մարտի 24-ին Հռոմի կանոնադրությունը ճանաչել է Սահմանադրությանը համապատասխանող:
ՀՀ կառավարությունը դատարան է դիմել 2022 թվականի դեկտեմբերի վերջին։ Այս որոշումը արդարադատության նախարար Գրիգոր Մինասյանը բացատրել է նրանով, որ Երևանը հնարավորություն կստանա ռազմական հանցագործությունների դեմ հայցեր ներկայացնել ՄԱԿ-ի Միջազգային քրեական դատարան: Կանոնադրության վավերացման անհրաժեշտությունը, Մինասյանի խոսքով, առաջացել է 2021 թվականի մայիսից սկսված և 2022 թվականի սեպտեմբերի 13-ին շարունակվող Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի ագրեսիայի հետ կապված, որի արդյունքում օկուպացվել են Հայաստանի ինքնիշխան տարածքները։ Նա հիշեցրել է, որ Հայաստանը Հռոմի կանոնադրությունը ստորագրել է 1999 թվականի հոկտեմբերի 1-ին, սակայն փաստաթուղթը չի վավերացվել, քանի որ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանը 2004 թվականի օգոստոսի 13-ին այն ճանաչել է Սահմանադրությանը հակասող: Արդարադատության նախարարը հիշեցրել է, որ Հռոմի կանոնադրությունը ՄԱԿ-ի Միջազգային քրեական դատարանի հիմնադիր փաստաթուղթն է, որտեղ քննվում են ծանր հանցագործությունները: Հռոմի կանոնադրության 5 – րդ հոդվածը սահմանում է այդ հանցագործությունների շրջանակը՝ ցեղասպանություն, մարդկության դեմ հանցագործություններ, պատերազմական հանցագործություններ, ագրեսիա և այլն:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը տեղեկացրել է, որ, վավերացնելով Հռոմի կանոնադրությունը, Հայաստանը հնարավորություն կստանա ՄԱԿ – ի Միջազգային քրեական դատարանում արդեն նոր կարգավիճակով բարձրացնել ադրբեջանական զինված ուժերի ռազմական հանցագործությունների և Հայաստանի ու նրա բնակչության դեմ Ադրբեջանի ագրեսիայի հարցը, ինչպես նաև կարող է քրեական պատասխանատվության ենթարկել ագրեսորին՝ անկախ այն բանից՝ նա միացել է այդ միջազգային փաստաթղթին, թե ոչ:
Ավելի վաղ Հաագայի Միջազգային քրեական դատարանը (կապված չէ ՄԱԿ-ի ՄՔԴ-ի հետ), որը նույնպես ստեղծվել է Հռոմի կանոնադրության հիման վրա, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի ձերբակալման օրդեր է տվել: Դատարանն այս որոշումը կայացրել է «Ուկրաինայի՝ Ռուսաստանի կողմից գրավված հատվածներից մարդկանց անօրինական արտաքսման» գործի քննության շրջանակներում, ինչը, դատարանի կարծիքով, վնաս է հասցրել ուկրաինացի երեխաներին:
