Ժնևում ընթացող ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհրդի 54-րդ նստաշրջանում 35 և ավելի երկրներ հանդես են եկել համատեղ հայտարարությամբ՝ մտահոգություն հայտնելով ԼՂ մարդասիրական և մարդու իրավունքների ճգնաժամի կապակցությամբ և կոչ անելով Բաքվին արժանապատիվ պայմաններ ստեղծել ԼՂ վերադառնալ ցանկացողների համար։
«Մենք չափազանց մտահոգված ենք Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար և մարդու իրավունքների սարսափելի ճգնաժամով և վերջին շաբաթների ընթացքում այնտեղից փախած բնակչության վիճակով։ Տարածաշրջանում ՄԱԿ-ի առաքելության զեկույցի համաձայն՝ Լեռնային Ղարաբաղի գրեթե ողջ էթնիկ հայ բնակչությունը փախել է Հայաստան՝ ավելի քան 100,000 մարդ։ Էթնիկ հայերի այս զանգվածային տեղահանումն իրենց տներից բխում է սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի կողմից սկսված ռազմական գործողությունից և Լաչինի միջանցքի ինը ամիս տևած արգելափակումից, որը հանգեցրեց հումանիտար ծանր պայմանների:
Մենք գնահատում ենք, որ գերագույն հանձնակատար Թյուրքի սեպտեմբերի 26-ի հայտարարությունը, որը կոչ է անում պաշտպանել էթնիկ հայերի իրավունքները, պաշտպանել քաղաքացիական անձանց և պահպանել միջազգային իրավունքը։ Մենք լիովին համաձայն ենք, որ «մարդու իրավունքների կամ միջազգային մարդասիրական իրավունքի արձանագրված խախտումները պահանջում են հետաքննություն՝ ներառյալ արագ, անկախ և թափանցիկ հետաքննություն։ Այս պահին մենք կոչ ենք անում Ադրբեջանին ապահովել մնացած Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունը և անհապաղ պայմաններ ստեղծել հայրենիք գնալ ցանկացողների կամավոր, անվտանգ, արժանապատիվ և կայուն վերադարձի համար։ Նրանց մշակութային և կրոնական ժառանգությունը նույնպես պետք է երաշխավորվի և պաշտպանվի»,- ասված է հայտարարության մեջ:
Նշվում է, որ համապատասխան հաջորդ քայլը ՄԻՀԳ-ի կողմից Լեռնային Ղարաբաղում մարդու իրավունքների իրավիճակի ուշադիր մոնիթորինգն է, հանդիպել փախստականներին և տեղահանվածներին և մնացածներին, ինչպես նաև տեղեկացնել այս խորհրդին:
«Ուստի մենք հորդորում ենք Հայաստանին և Ադրբեջանին հրավիրել ՄԻԳՄՀ-ին՝ հնարավորինս արագ նման տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերելու իրենց: Մենք նաև կոչ ենք անում Ադրբեջանին հետևել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից սեպտեմբերի 22-ին ընդունված միջանկյալ միջոցներին և 2021 թվականի դեկտեմբերի 7-ին, 2023 թվականի փետրվարի 22-ին և 2023 թվականի հուլիսի 6-ին ընդունված ՄՔԴ-ի ժամանակավոր միջոցներին։ Մենք կոչ ենք անում Հայաստանին, միջազգային հանրության աջակցությամբ, շարունակել մարդասիրական օգնություն ցուցաբերել ճգնաժամի հետևանքով տեղահանվածներին։ Միջազգային մուտքը Լեռնային Ղարաբաղ շատ կարևոր է օգնություն և անկախ մոնիթորինգ տրամադրելու, այդ թվում՝ մարդու իրավունքների իրավիճակի մասին զեկուցելու համար»,- ասված է հայտարարության մեջ:
Երկրների համոզմամբ՝ ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը պետք է լիովին հարգվեն։
«Մենք վճռականորեն աջակցում ենք բոլոր կողմերի միջև երկխոսությանը համապարփակ և կայուն խաղաղություն ապահովելու համար։ Մենք կշարունակենք ուշադիր հետևել իրավիճակին և դիտարկել Խորհրդի ցանկացած և բոլոր համապատասխան հետագա քայլերը»,- ասված է հայտարարության մեջ։
Վերջին տվյալներով՝ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձնաց թիվը կազմում է 100․632։
Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը լայնամասշտաբ հարձակում էր սկսել Արցախի Հանրապետության նկատմամբ։ Ադրբեջանի ՊՆ-ն նշել էր, որ, իբր, քաղաքացիական բնակչությունը և քաղաքացիական ենթակառուցվածքի օբյեկտները թիրախ չեն, շարքից հանվում են միայն «ռազմական թիրախները»: Վերջին տվյալներով՝ Արցախի դեմ ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով կա 200 զոհ (10 խաղաղ բնակիչ, այդ թվում՝ 5 երեխա) և 400 վիրավոր (40 խաղաղ բնակիչ, այդ թվում՝ 13 երեխա)։