«Խոսենք գլխավորի մասին» ծրագրին տված բացառիկ հարցազրույցում սոցիալական ձեռնարկատեր, The Future Armenian-ի համանախաձեռնող Ռուբեն Վարդանյանը խոսել է Արցախին օգնելու, The Future Armenian-ի մասին, ներկայացրել Հայաստանի տնտեսական զարգացման, հաղորդակցության ապաարգելափակման իր տեսլականը, ինչպես նաև բացահայտել ոգեշնչման գաղտնիքը, ինչի շնորհիվ նա ստեղծում է նոր հետաքրքիր նախագծեր:
Armenia Today-ի թղթակիցը, բնութագրելով Վարդանյանին և նրա գործընկերներին, ինչպես նաև նրա նախագծերը, զրույցը սկսեց «Հոսք․ օպտիմալ փորձի հոգեբանություն» գրքի վերափոխված հատվածով․ «Նրա յուրաքանչյուր նախագիծ նոր աստիճան է, նոր, դեռ անհայտ իրականություն», որտեղ նրան առաջնորդում է առաջինը բացահայտելու ոգին:
– Պատմեք մեզ, թե ինչպես եք ոգեշնչվում և ինչն է օգնում Ձեզ հասնել ինքնատիրապետման և կենտրոնացման նման ուժեղ մակարդակի` նորին տիրապետելու համար, որն անպայման կապված է ընդհանուր բարիքի և ստեղծագործության հետ:
– Միանգամից նման բարդ ու բազմաշերտ հարց: Հոսքի մեջ ապրելու համար պետք է սիրել այն, ինչ անում ես: Դա շատ պարզ է. և երկրորդ՝ ներքուստ պետք է անընդհատ սովորելու ցանկություն ունենալ և երրորդ՝ ապրել ոչ թե մեկ օրով, այլ առաջիկա 15-20 տարվա հորիզոնով՝ հասկանալով, թե այն, ինչ անում ես այսօր, ինչպես է օգնում տեսլականին, որը տեսնում ես երկրի կամ քո զարգացման առումով: Հավանաբար, երեք հիմնական կետերն են` սիրել այն, ինչ անում ես, անընդհատ ինքնազարգանալ և երկար հորիզոնով ապրել:
– Այսինքն՝ փորձել նայել ապագայի՞ն։
– Այո, փորձել նայել ապագային և հասցնել այն այս օրվան: Այսինքն, եթե ես ապագան այսպես եմ տեսնում, ապա ինչ պետք է անեմ այսօր, որպեսզի ապագան ավելի իրատեսական լինի, քանի որ ոչ ոք չգիտի ապագայի մասին, դա անկանխատեսելի է, և շատերը հարցնում են, թե ինչպես կարելի է պլանավորել 15-20 տարի հետոն: Ես ասում եմ, որ նրանք ճիշտ են, քանի որ մենք տեսնում ենք, թե ինչպես համավարակը փոխեց ամեն ինչ մեկ ժամվա ընթացքում, բայց դա, այնուամենայնիվ, չի խանգարում հասկանալ հիմնական միտումները: Դա շատ կարևոր է։
– Դուք վերջերս հայտարարեցիք, որ այսուհետ «Ավրորա» մարդասիրական մրցանակի հիմնադրամից միջոցներն ուղղվելու են անհետաձգելի հումանիտար օգնություն տրամադրելուն և, առաջին հերթին, Արցախի հրատապ հումանիտար խնդիրների լուծմանը: Կպատմե՞ք, թե հիմնադրամի մյուս համահիմնադիրները, հատկապես օտարերկրացիները, ինչպես ընդունեցին այդ մոտեցումը:
– Դա ամբողջովին ճիշտ տեղեկատվություն չէ, ես կցանկանայի ճշտել: Նախ, մենք նախկինում էլ ենք օգնել. ավելի քան 2 միլիոն դոլար է հատկացվել պատերազմից հետո Արցախի ժողովրդին աջակցելու համար: Մենք առանձին ուղղություն ունենք հիմնադրամում, և սա մեր արածի շարունակությունն է: Այն կոչվում է Ararat Challenge: Շատ մարդիկ՝ փոքր գումարներով, ես ու Նուբարը՝ ավելի մեծ գումարներով, օգնել ենք և շարունակում ենք օգնել Արցախին, և դա չի խանգարում «Ավրորա»-ի հիմնական ծրագրին:
Ի՞նչ փոխեցինք այս տարի: Մենք հանկարծ հասկացանք, որ «Ավրորան», ընտրելով դափնեկիր շատ բարդ գործընթացի միջոցով և իրավունք տալով նրան ստացված գումարը ուղարկել բարեգործական գործունեությամբ զբաղվող հիմնադրամներին, գործնականում կապ չունի աշխարհում ընթացող իրադարձությունների հետ: Մենք համարեցինք, որ Արցախի պատերազմն այն փաստի օրինակն է, որ մենք պետք է ինչ -որ կերպ կապենք այն, ինչ մարդիկ անում են այն ամեն ինչի հետ, ինչ տեղի է ունենում աշխարհում: Այս գաղափարը քննարկվեց ընտրող հանձնաժողովում, որը ճիշտ համարեց դափնեկրին խորհուրդ տալ գումարի մինչև կեսն ուղարկել այն երկրներին կամ ժողովուրդներին, որոնք տուժել են մրցանակը ստանալու պահին: Այս իմաստով, պարզապես պետք է հասկանալ, որ այս միլիոն դոլարը, որը ստանում է դափնեկիրը, նա ուղղում է երեք կազմակերպություններին, որոնք առավել ոգեշնչել են նրան: Մենք պարզապես խնդրեցինք հաշվի առնել գումարի մի մասն այն վայրեր ուղարկելու հնարավորությունը, որտեղ աղետալի իրադարձություններ են տեղի ունեցել:
Այս իմաստով, Արցախն առաջին տեղում է, որտեղ 2020 թվականին տեղի ունեցան իրադարձություններ, որոնք լրջորեն փոխեցին ապրելակերպը, և շատերի համար դա ողբերգություն դարձավ: Այդպիսի առաջին օրինակը դարձավ Արցախը, սակայն ամեն տարի այդ միջոցները կուղարկվեն այլ վայրեր: Այսինքն՝ այն գումարը, որը ստանում է դափնեկիրը, ամեն տարի չի ուղարկվելու Արցախ: «Ավրորան»-ի՝ Արցախի համար ծրագրերը շարունակվում են, դրանք ավելի քան 85-ն են, և մենք շարունակելու ենք, դրանք լրացուցիչ գումարներ են, որոնք ես Նուբար Աֆեյանի և մեր մյուս ընկերների՝ Ararat Challenge-ին միացած մեծաթիվ մարդկանց հետ ուղարկում ենք:
– Հետաքրքիր է, իսկ ինչպե՞ս է այս նախաձեռնությունը փոխկապակցված The Future Armenian նախագծի նպատակներից մեկի հետ` կապված Արցախի ֆիզիկական անվտանգությունը երաշխավորելու և դրա իրավական կարգավիճակը որոշելու անհրաժեշտության հետ:
– Սա ամբողջ հայ ժողովրդի առջև ծառացած առանցքային խնդիրներից մեկն է: Մենք շատ կարևոր ենք համարում, որ այս թեմայով ստեղծվեն փակ և բաց խմբեր, որոնք կմշակեն բոլոր հնարավոր մեխանիզմները: Ինձ թվում է, որ այստեղ և՛ պաշտոնյաների, և՛ սփյուռքի ներկայացուցիչների, և՛ ընդհանրապես ժողովրդի փոխազդեցությունը շատ կարևոր է, որպեսզի հասկանանք, թե ինչպես և ինչ մեխանիզմներով հնարավոր կլինի ապահովել այն որոշումները, որոնք մենք համարում ենք ճիշտ և արդար Արցախի ժողովրդի համար: Առաջին հերթին դա ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ճանաչման հնարավորությունն է։
– Ներկայումս Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգի առանցքային հարցերից մեկը տարածաշրջանում հաղորդակցության ապաարգելափակման խնդիրն է: Տնտեսական առումով որո՞նք են Հայաստանի համար ապաարգելափակման առավելություններն ու թերությունները:
– Ես այդ ոլորտի մասնաագետ չեմ և չէի ցանկանա որևէ անհիմն եզրակացություն անել, բայց խորապես համոզված եմ, որ ցանկացած նման որոշում պահանջում է լուրջ և մտածված վերլուծություն, և ոչ միայն կառավարության, այլև բիզնեսի ներկայացուցիչների կողմից, ինչպես նաև այն ժողովրդի, որը կօգտագործի կամ չի օգտագործի այդ բոլոր հնարավորությունները: Քանի որ անհնար է պարզապես տրանսպորտային զարկերակ առանց այն բիզնեսի, մատակարարումների, արտահանման կամ ներմուծման հոսքերով լցնելու, առանց հասկանալու, թե ինչ սակագներ կլինեն այնտեղ, ինչ անվտանգության մեխանիզմներ կլինեն և ինչպես կապահովվի այնտեղ տեղի ունեցող իրադարձությունների թափանցիկությունը:
Սրանք կարևոր և լուրջ խնդիրներ են, հետևաբար, տրանսպորտային հաղորդակցության բացումը ոչ թե նպատակ է, այլ գործիք Հայաստանի տնտեսությունը հզոր դարձնելու համար: Անհրաժեշտ է հասկանալ, թե տրանսպորտային հաղորդակցության բացման շնորհիվ որ ոլորտներն առավել կշահեն, և որ ոլորտները՝ ոչ, քանի որ շրջափակման արդյունքում նրանք նախկինում շահում էին, քանի որ ավելի շատ սահմանափակումներ կային: Ինչպե՞ս կկատարվի ապրանքների հոսքի փոփոխությունը, արդյո՞ք մենք ունենք բավականաչափ ապրանքների հոսք, որը կբեռնի այս տրանսպորտային հաղորդակցությունը, ինչ ենք մենք ցանկանում առաջարկել մեր ձեռնարկատերերին, որպեսզի նրանք իսկապես օգտվեն դրանից և օգուտներ քաղեն, ավելի շատ հարկեր վճարեն բյուջե և դրանից ելնելով՝ սոցիալապես անապահով մարդկանց օգնելու ավելի շատ հնարավորություններ ստանան։
Սրանք լուրջ հարցեր են, ինձ թվում է, որ այս թեմայի շուրջ շատ քաղաքականություն և հուզականություն կա, բայց խորը տնտեսական վերլուծության ճիշտ ներկայացում և քննարկում չի արվել, եթե դա արվել է, հույս ունեմ, որ արվել է կառավարության կողմից: Հետևաբար, հաղորդակցության բացման դրական և բացասական կողմերի վերաբերյալ Ձեր հարցին պատասխանելու համար, ինձ թվում է, որ ամենակարևորը տնային աշխատանք կատարելն է, լրջորեն և խորը վերլուծել այս թեմայի հետ կապված բազմաթիվ ասպեկտներ:
-Վերջերս տեղի ունեցավ «Հայաստան-2021-ից Հայաստան-2041» միջոցառումը, որտեղ Դուք և Նուբար Աֆեյանը ներկայացրիք վերլուծական զեկույց Հայաստանի և հայ ժողովրդի հեռանկարների վերաբերյալ: Որո՞նք են ներկայումս Հայաստանի և նրա շուրջ զարգացման հիմնական սցենարները:
– Սցենարային ներկայացում չի եղել: Ինձ թվում է, որ այստեղ կա նաև շատ կարևոր վարժություն, որը պետք է արվի՝ համախմբելով տարբեր հայացքներ ունեցող տարբեր մարդկանց: Հիմնականը, որ մենք ունենք, երեք խնդիր է՝ անվտանգություն, բարեկեցություն և ինքնություն, որոնք ծառացած են ցանկացած, ոչ միայն հայ ժողովրդի առջև: Հարցն այն է, թե ինչպես գտնել հավասարակշռությունը, որը հնարավորություն կտա նվազագույն կորուստներով ապահովել այն, ինչ ամենակարևորն է:
Մինչ օրս բոլոր հարցումները ցույց են տալիս, որ անվտանգությունը թիվ մեկ մարտահրավերն է, որն անհանգստացնում է ՀՀ քաղաքացիներին: Եվ ոչ միայն ֆիզիկական անվտանգությունը, սահմանին կան զորքեր, այլ անվտանգությունը` ավելի լայն իմաստով` այսօր, հինգ կամ տասը տարի հետո: Ինչպիսի՞ բանակ պետք է ունենանք, ինչ դաշնակիցներ պետք է ունենանք, ինչպե՞ս պետք է մեր ենթակառուցվածքները լինեն թիկունքում, ինչպե՞ս է մեր բնակչությունը պատրաստ մասնակցելու մեր իսկ անվտանգությանը: Կա նաև ազգի էկոլոգիական անվտանգությունն ու առողջությունը: Սրանք բոլորն անվտանգության շուրջ հարցեր են:
Մենք շատ սցենարներ չունենք, դրանք պարզ են: Մենք կարող ենք դառնալ ավելի մեծ քաղաքական կազմավորման մաս, ավելի ինտեգրված Եվրասիական միությանը, բայց տեսականորեն կարող ենք դառնալ Եվրոպական միության մաս։
Եթե մենք պահպանում ենք մեր անկախությունը, ապա մեզ մոտ հարց է ծագում, թե ի՞նչ ռեսուրսներով և ո՞վ է ապահովում անվտանգությունը: Մենք ինքնե՞րս, թե՞ ունենք դաշնակիցներ, որոնք ապահովում են մեր անվտանգությունը, և ի՞նչ պայմաններում է դա ապահովվում: Եթե հետևենք այդ սցենարին, ապա պարզ է, որ կա շատ կամ քիչ անվտանգության հնարավորություն՝ հաշվի առնելով Հայաստանից մեծ կամ փոքր արտագաղթը: Օրինակ՝ ավելի քիչ մարդկանց անվտանգությունն ավելի հեշտ կլինի ապահովել, եթե լինի այլ բանակ, օրինակ՝ մեր դաշնակցինը: Եթե մենք ցանկանում ենք զարգացնել մեր սեփական երկիրը, և մարդիկ գան այստեղ, ապա մենք ինքներս պետք է մասնակցենք:
Անվտանգությունը շատ կարևոր հարց է, որը պահանջում է իսկապես շատ լուրջ ներդրումներ՝ առաջին հերթին ֆինանսական: Բայց, բացի ֆինանսական ներդրումներից, անհրաժեշտ է շատ խելացի ղեկավարություն, պրոֆեսիոնալ բանակի ստեղծում, բայց դրանից բացի՝ անհրաժեշտ է ստեղծել բանակ, որին կմասնակցեն նաև ժամկետային զինծառայողներ: Պետք է լինեն նաև կամավորական ջոկատներ: Ամեն դեպքում, անվտանգության հարցն առանցքային է, և մեր ցանկացած սցենար հիմնված կլինի դրա վրա:
Եվ կան երկու կարևոր հարցեր բարգավաճման և ինքնության վերաբերյալ: Ես հաճախ եմ բերում Ճապոնիայի օրինակը: Այդ երկիրը պարտվել է Երկրորդ աշխարհամարտի ժամանակ, նրա տարածքում են գտնվում ամերիկյան զորքերը: Ճապոնիային արգելված է ռազմական բյուջեի ունենալ, և այս առումով կան շատ խիստ սահմանափակումներ, ինչը թույլ տվեց նրանց մեծ գումարներ ներդնել, այդ թվում՝ սեփական տնտեսության զարգացման և ինքնությունը պահպանելու վրա: Ճապոնիան աշխարհի ամենամիատարր երկրներից մեկն է. 123 միլիոն բնակիչներից միայն 3 միլիոնն են օտարերկրացիներ: Սա օրինակ է, թե ինչպես աշխարհի ամենամեծ տնտեսություններից մեկը չունի իր անվտանգությունը, այն ապահովում է դաշնակիցը, բայց ունի բարեկեցություն և ինքնություն: Այս օրինակը չի կարող ուղղակիորեն համեմատվել Հայաստանի հետ, բայց, այնուամենայնիվ, այն օրինակ է, թե ինչպես կարելի է աշխատել:
Նաև գոյություն ունի ոչ բոլորի կողմից չճանաչված Աբխազիան, այնտեղ ապրող մարդկանց անվտանգությունն ապահովված է, այդ թվում՝ ռուսական զորքերի կողմից: Այնտեղ ինքնությունը պահպանվում է այն պատճառով, որ գործնականում օտարերկրացիներ չկան, բայց այնտեղ մեծ զարգացում նույնպես չկա:
Կարելի է այլ օրինակներ բերել՝ հաջող և ոչ այնքան, բայց գլխավորը՝ մենք հասկանանք, թե ինչ ենք ուզում: Շատ կարևոր է գիտակցված ընտրություն կատարել, հասկանալ, որ չկա այնպիսի բան, որը միայն դրական կողմեր ունի, և բացասական կողմեր չկան։ Ցանկացած մոդել ունի իր մարտահրավերները, իր բարդություններն ու տարրերը, որոնք ոչ բոլորին դուր կգան:
– Ի՞նչ առաջնահերթ քայլեր են անհրաժեշտ երկիրը ճգնաժամից դուրս բերելու համար՝ առաջին հերթին տնտեսական առումով, ինչպես նաև Հայաստանի ներդրումային գրավչությունը բարձրացնելու համար:
-Առաջին հերթին մենք պետք է որոշենք, թե ինչպիսի Հայաստան ենք կառուցում, քանի որ Հայաստանի ներքին շուկան շատ փոքր է, մենք սա հասկանում ենք, և բոլորը դա տեսնում են ու գիտեն:
Հայաստանը բարեկեցիկ դարձնելու համար անհրաժեշտ է շատ լուրջ ներդրումներ կատարել: Ներդրումները հենց այնպես չեն գալիս, նրանք գալիս են մի երկիր, որտեղ կա օրենքի երաշխիք, ապագայի նկատմամբ վստահություն, մրցունակ կառավարություն, հասկանալի և թափանցիկ օրենքներ, որոնք գործում են և ուղղակի հայտարարված չեն թղթի վրա, որտեղ կրթության և առողջապահության ոլորտում կան լավ և որակյալ ենթակառուցվածքներ, որտեղ կա հարմարավետ տրանսպորտային, օդային հաղորդակցություն:
Սա կոմպլեքս մոտեցում է: Եթե մենք Հայաստանը տեսնում ենք որպես բարգավաճ և տնտեսապես զարգացած երկիր, ապա պետք է հասկանանք, թե որ ոլորտներում ենք ցանկանում առաջատար լինել, որտեղ ունենք մրցակցային առավելություն: Սա մեծ և լուրջ աշխատանք է, և, ինչը շատ կարևոր է, այն պետք է համատեղ իրականացվի պետական ապարատի և մասնավոր բիզնեսի կողմից: Որովհետև, ցավոք, շատ հաճախ իշխանության եկած մարդիկ հանկարծ իրենց մեջ զգում են հնարավորություններ և իրավունքներ, որ իրենք գիտեն այն ամենը, ինչ պետք է անել բոլորի համար: Դա այդպես չէ, դա ոչ ոք չգիտի:
Ինձ թվում է, որ անհրաժեշտ է ստեղծել մշտական աշխատանքային երկխոսություն, քանի որ շատ կարևոր է հասկանալ, թե ինչ է ուզում հայկական բիզնեսը, ինչպես կարող է զարգանալ, արդյո՞ք մրցունակ կլինի, եթե վաղը սահմանները բացվեն, կարո՞ղ է արդյոք մրցել իր հարևանների կամ եվրոպական կամ ռուսական ընկերությունների հետ։ Սա շատ դժվար բան է, քանի որ Հայաստանում բավականին ցածր եկամտաբերություն կա, ծավալները փոքր են, և խոշոր կորպորացիաների հետ մրցակցելու կարողությունը միշտ խնդիր է ամբողջ աշխարհում: Խոշոր կորպորացիաները գալիս են և հեշտությամբ գնում են ամեն ինչ և բոլորին, և դա միշտ չէ, որ, այսպես ասած, մեծ ուրախություն է պատճառում տեղի բնակչությանը:
– Արտագաղթը շարունակում է մնալ Հայաստանի ամենասուր խնդիրներից մեկը: Ինչպե՞ս կանգնեցնել այդ գործընթացը, ինչպես նաև ավելի գործուն և գործնական դարձնել Հայաստանի և սփյուռքի միջև համագործակցությունը:
– Սա մեծ թեմա է, քանի որ սփյուռք ասելով՝ մենք նկատի ունենք մարդկանց շատ տարբեր խմբեր, որոնք հեռացել են Հայաստանից, չեն ծնվել Հայաստանում, խոսում կամ չեն խոսում հայերեն, ակտիվորեն կապված են կամ կապ չունեն Հայաստանի հետ: Ինձ թվում է, որ Հայաստանի այսօրվա իշխանության առջև դրված հիմնական հարցն այն է, թե ինչպես ենք մենք տեսնում միգրացիոն քաղաքականությունը:
Միգրացիան իրականում բաղկացած է երեք տարրերից՝ միգրացիա գյուղերից քաղաք, միգրացիա երկրից երկիր: Դրա կարգավորումը շատ լուրջ ու բարդ գործընթաց է: Առանցքայինը կանխատեսելիությունն է, կայունությունն ու ապագայի նկատմամբ վստահությունը: Քանի որ ծնողներն իրենք պատրաստ են մնալ և ապրել երկրում, նույնիսկ չտեսնելով մեծ հեռանկար, բայց նրանք չեն ցանկանում, որ իրենց երեխաները հնարավորություն չունենան հաջողության հասնելու, ուստի երկրից արտագաղթող մարդկանց շատ մեծ տոկոսը կարծում է, որ երեխաների համար ապագա չկա:
Ուստի անհրաժեշտ է ցույց տալ, թե ինչպիսի երկիր ենք կառուցում, ինչպես է այն կառուցվելու, վստահություն ունենալ, որ դա կարվի, որ սա էլիտայի ընդհանուր որոշում է՝ անկախ նրանից իշխանափոխություն կլինի, թե՝ ոչ: Հարավային Կորեայի շատ լավ օրինակը կա: Այնտեղ շատ նախագահներ կային, տարբեր կուսակցություններ՝ տարբեր հայացքներով, բայց բոլորը հասկանում էին, որ կրթությունն առանցքային մարտահրավեր է, և, չնայած քաղաքական գործընթացներին, նրանք շարունակում էին ներդրումներ կատարել կրթության ոլորտում: Շատ կարևոր է, որ էլիտան, որպես ամբողջություն, պետք է որոշի, թե ինչ պետք է տրամադրենք Հայաստանում ապրող մարդկանց, որպեսզի նրանք չցանկանան հեռանալ, իրենց ապագան տեսնեն այստեղ, և ավելին՝ ներդրում ունենան Հայաստանում: Եվ սա հեշտ հարց չէ:
– The Future Armenian նախաձեռնության շրջանակներում հայտարարվել են Հայաստանի զարգացման հետ կապված բավականին հավակնոտ խնդիրներ, որոնց իրականացումը, հավանաբար, ենթադրում է որոշակի իշխանական լծակների առկայություն: Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ Դուք և ձեր համախոհները հետագայում կարող եք մտնել Հայաստանի քաղաքական դաշտ՝ այդ նախաձեռնություններն իրականացնելու համար: Դուք դիտարկո՞ւմ եք նաև Հայաստանի ներկա և ապագա իշխանությունների հետ որևէ փոխգործակցության հնարավորություն։
– Այս նախաձեռնության ստեղծման առաջին օրվանից՝ անցյալ տարվա դեկտեմբերից, պատերազմը ավարտվելուն պես մենք երկխոսության մեջ ենք ներկայիս կառավարության հետ, այս նախագծի մասին տեղյակ ենք պահել ընդդիմադիր կուսակցություններին՝ ասելով, որ սա համարում ենք շատ կարևոր համաժողովրդական խոսակցություն, որը պետք է վարել: Հետևաբար, այստեղ այլ կերպ, քան ապագա Հայաստանի բոլոր առանցքային դերակատարների փոխազդեցության, անհնար է: Այս իրավիճակում իշխանությունը շատ կարևոր գերիշխող դերակատար է այս գործընթացում: Հետևաբար, մենք շարունակում ենք տեղեկացնել, թե ինչ ենք անում, այս ամենը հրապարակային է, թափանցիկ և բացահայտ: Մենք այդ ամենն ինքներս անելու ցանկություն չունենք, ավելին՝ դա անհնար ենք համարում:
Ինչ վերաբերում է քաղաքական գործունեությանը, ես կարծում եմ, որ այն, ինչ մենք անում ենք, սոցիալական շարժում է, լայն իմաստով դա քաղաքական գործունեություն է, քանի որ այս դեպքում մենք խոսում ենք հասարակական ակտիվ դիրքի մասին: Մեր բոլոր համանախաձեռնողները նույնպես զբաղվում են իրենց գործով, նրանք կարևոր և սկզբունքային համարեցին դրա վրա ժամանակ, էներգիա ծախսելը և ելույթ ունենալ: Այս առումով, իհարկե, մենք ներգրավված ենք այս գործընթացում, քանի որ անտարբեր չենք մեր երկրի, մեր ժողովրդի և մեր ազգի ապագայի նկատմամբ: